เครื่องจักรในการแปรรูปอาหาร (Food Processing) คืออะไรบ้าง ?

หากผู้ประกอบการในอุตสาหกรรมแปรรูปอาหาร ต้องการยกระดับกระบวนการผลิตสินค้า ดังนั้น การมองหาเครื่องจักรที่ตอบโจทย์การใช้งานนับเป็นขั้นตอนสำคัญ ที่จะช่วยเสริมประสิทธิภาพการผลิต และทำให้ธุรกิจเติบโตได้ ซึ่งสำหรับผู้ประกอบการที่ยังคงไม่แน่ใจว่าจะเลือกเครื่องจักรชนิดใดมาใช้ในกระบวนการแปรรูปอาหารของตนดี ในบทความนี้ จะพาไปเจาะลึกเกี่ยวกับการแปรรูปอาหาร รวมถึงมีเครื่องจักรในการแปรรูปอุตสาหกรรมมาแนะนำกัน

การแปรรูปอาหารคืออะไร ?

การแปรรูปอาหาร (Food Processing) คือ กระบวนการที่เปลี่ยนแปลงสภาพของวัตถุดิบ เพื่อการยืดอายุในการเก็บรักษา และให้อยู่ในสภาพที่เหมาะสม สะดวก และปลอดภัยต่อการบริโภค

กระบวนการแปรรูปอาหารมีอะไรบ้าง ?

1. การแปรรูปอาหารด้วยความร้อน คือ การใช้ความร้อนฆ่าเชื้อจุลินทรีย์และเอนไซม์ในวัตถุดิบ และเพื่อยืดอายุการเก็บรักษา เปลี่ยนแปลงเนื้อสัมผัส รวมถึงเพิ่มรสชาติและกลิ่น โดยอาหารที่ผ่านการแปรรูปด้วยความร้อน จะได้รับการบรรจุในภาชนะปิดสนิท เพื่อป้องกันการปนเปื้อนกลับและรักษาคุณภาพ
2. การแปรรูปอาหารด้วยความเย็น คือ กระบวนการแปรรูปและถนอมอาหาร ด้วยการลดอุณหภูมิของอาหาร ให้ต่ำกว่า -18 องศาเซลเซียส น้ำในอาหารจะเปลี่ยนสถานะเป็นน้ำแข็ง ซึ่งจะช่วยคงความสดใหม่ และรักษาคุณภาพไว้ได้อย่างดี
3. การแปรรูปอาหารด้วยการทําแห้ง คือ กระบวนการแปรรูปอาหารด้วยดึงน้ำออก เพื่อยืดอายุในการเก็บรักษา อีกทั้งยังทำให้มีน้ำหนักเบา สะดวกต่อการขนส่ง การบริโภค หรือการนำไปเป็นวัตถุดิบในการแปรรูปต่อเนื่องด้วยวิธีอื่น ๆ ต่อไป
4. การแปรรูปอาหารด้วยการทําหมัก คือ กระบวนการแปรรูปอาหารที่ใช้จุลินทรีย์ต่าง ๆ เช่น แบคทีเรีย ยีสต์ หรือรา เพื่อยับยั้งหรือชะลอการเจริญของจุลินทรีย์ที่ทำให้อาหารเสื่อมสภาพ ช่วยคงคุณภาพของอาหาร และยืดอายุการเก็บรักษาได้

เครื่องจักรที่ใช้ในการแปรรูปอาหาร (Food Processing) คืออะไร มีอะไรบ้าง ?

1. เครื่องเตรียมวัตถุดิบ

• เครื่องคัดขนาด (Sizer) หรือเครื่องร่อน (Vibration Separator) คือ เครื่องจักรที่ใช้ในการกรองหรือการคัดแยกขนาดของวัตถุดิบ หรือแยกสิ่งแปลกปลอมออกจากวัตถุดิบ เช่น ผัก ผลไม้
• เครื่องล้าง (Washer) คือ เครื่องจักรที่ทำหน้าที่ในการล้างทำความสะอาดสิ่งสกปรกต่าง ๆ ออกจากวัตถุดิบ เช่น ผัก ผลไม้ เนื้อสัตว์
• เครื่องปอกเปลือก (Peeler) คือ เครื่องจักรที่ใช้ในการปอกเปลือก ผัก ผลไม้ ซึ่งเป็นหนึ่งในขั้นตอนของการเตรียมวัตถุดิบ
• เครื่องบดแบบค้อน (Hammer Mill) คือ เครื่องบดที่ใช้ลดขนาดวัตถุดิบ หรือวัตถุดิบแช่แข็ง เช่น เมล็ดธัญพืช เครื่องเทศ สมุนไพร ข้าวสาร น้ำตาลทราย และอื่น ๆ
• เครื่องโม่บดปั่นต่อเนื่อง (Stone Grinder) คือ เครื่องโม่ปั่น ถั่ว ธัญพืช ช็อกโกแลต เครื่องเทศ ผัก เมล็ดโกโก้ น้ำผึ้ง แยม และอื่น ๆ ซึ่งสามารถบดได้อย่างละเอียด เพื่อใช้ในการปรุงเป็นไส้ของอาหาร
• เครื่องหั่นเต๋า (Dicer) คือ เครื่องหั่นผักและผลไม้ เป็นก้อนสี่เหลี่ยม ซึ่งสามารถตั้งค่าให้มีขนาดเท่ากันหรือไม่เท่ากันก็ได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความยืดหยุ่นของเครื่องจักร
• เครื่องสไลซ์ (Slicer) คือ เครื่องจักรที่ใช้ในการลดขนาดของวัตถุดิบ ด้วยการหั่นให้เป็นแผ่นบาง ใช้สำหรับวัตถุดิบประเภท เนื้อสัตว์ แฮม ปลา เนยแข็ง ผลไม้ และผัก
• เครื่องลวก (Blancher) คือ เครื่องจักรที่ใช้ความร้อนเพื่อฆ่าเชื้อจุลินทรีย์บนผิวของวัตถุดิบ เช่น เนื้อสัตว์ ช่วยยืดอายุการเก็บรักษา รักษาสี คงรสชาติ และเนื้อสัมผัสของวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์อาหาร
• เครื่องหมุนเหวี่ยง (Centrifuge, Decanter Centrifuge) เป็นเครื่องจักรที่ใช้หลักการแรงเหวี่ยงเพื่อแยกของเหลวออกจากของแข็ง หรือแยกของเหลวที่มีความหนาแน่นต่างกันออกจากกัน สามารถนำไปใช้ เช่น แยกตะกอนออกจากน้ำมัน แยกเศษอาหารออกจากน้ำซุป และแยกน้ำออกจากแป้ง
• เครื่องผสม (Mixer) คือเครื่องจักรที่ใช้ในการผสมวัตถุดิบต่าง ๆ และเครื่องปรุงรส ที่ได้จัดเตรียมไว้ให้เข้ากัน

2. เครื่องแปรรูปอาหารด้วยความร้อน

• เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบแผ่น (Plate Heat Exchanger) คือ เครื่องจักรที่ใช้ถ่ายเทความร้อนจากของเหลวสองชนิด โดยไม่ต้องผสมกัน
• เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบท่อ (Tubular Heat Exchanger) คือ เครื่องจักรที่มีท่อโลหะ ซึ่งด้านในจะมีของเหลวร้อนไหลผ่าน ส่วนด้านนอกของท่อจะมีของเหลวเย็นไหลผ่าน โดยความร้อนจะถ่ายเทจากของเหลวร้อนไปยังของเหลวเย็นผ่านผนังท่อโลหะ
• เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบใบมีดขูดผิว (Scraped Surface Heat Exchanger) คือ ถังหมุนที่ภายในมีใบมีดหมุนอยู่ ใบมีดจะขูดผิวของผลิตภัณฑ์อาหารที่ไหลผ่านถัง ความร้อนจะถ่ายเทจากผนังถังไปยังผลิตภัณฑ์อาหารผ่านใบมีด
• หม้อนึ่งความดันฆ่าเชื้อ (Steam Retort) คือ เครื่องจักรที่ใช้ไอน้ำร้อนความดันสูงเพื่อฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ เพื่อช่วยยืดอายุและถนอมอาหาร
• หม้อน้ำร้อนความดันฆ่าเชื้อ (Hydrostatic Sterilizer) คือ เครื่องจักรที่ใช้น้ำร้อน ที่มีความดันสูง ในการฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ เพื่อการถนอมคุณภาพและยืดอายุของอาหาร

3. เครื่องแปรรูปด้วยความเย็น

• เครื่องแช่แข็งแบบแผ่น (Plate Freezer) คือ เครื่องจักรที่ใช้ลดอุณหภูมิของอาหารลง ด้วยแผ่นโลหะเย็น โดยวางอาหารลงบนแผ่นโลหะ ความร้อนจากอาหารจะถ่ายเทไปยังแผ่นโลหะ ทำให้อาหารเย็นตัวลงและแช่แข็ง
• เครื่องแช่แข็งฟลูอิดไดซ์เบด (Fluidized Bed Freezer) คือ เครื่องจักรที่ใช้ลดอุณหภูมิของอาหาร ด้วยถังและอากาศเย็น โดยอาหารจะถูกพ่นลงในถัง อากาศเย็นจะไหลขึ้นจากด้านล่าง ดันอาหารให้ลอยตัวอยู่ในอากาศคล้ายฟลูอิดไดซ์เบด ซึ่งความร้อนจากอาหารจะถ่ายเทไปยังอากาศเย็น จนกลายเป็นอาหารแช่แข็ง
• เครื่องแช่แข็งแบบสเปรย์ (Spiral Freezer) คือ เครื่องจักรที่ใช้ลดอุณหภูมิของอาหารลง โดยอาหารจะถูกวางบนสายพานลำเลียง ไนโตรเจนเหลวหรือก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เย็นจัดจะถูกฉีดพ่นลงบนอาหาร ทำให้กลายเป็นอาหารแช่แข็ง
• เครื่องแช่แข็งแบบครายเจนิก (Cryogenic Freezer) คือ เครื่องจักรที่ฉีดพ่นไนโตรเจนเหลวหรือก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เย็นจัด (-150°C ถึง -190°C) ลงบนอาหารโดยตรง ทำให้อาหารเย็นตัวลงและแช่แข็งอย่างรวดเร็ว

4. เครื่องแปรรูปด้วยการทำแห้ง

• ตู้อบแห้ง (Cabinet Drier) ประกอบด้วยตู้ที่มีชั้นวาง โดยวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกวางบนชั้นวาง ให้อากาศร้อนไหลผ่านชั้นวาง เพื่อเป็นการลดความชื้น ทำให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ ช่วยยืดอายุและรักษาคุณภาพได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• เครื่องอบแห้งแบบถัง (Bin Drier) ประกอบด้วยถังทรงกระบอก วัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกเทลงในถัง โดยจะมีอากาศร้อนจะไหลผ่านถัง เพื่อให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ ช่วยรักษาคุณภาพของอาหาร และยืดอายุของผลิตภัณฑ์
• เครื่องอบแห้งแบบสายพาน (Belt Drier) ประกอบด้วยสายพานลำเลียงวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ ซึ่งจะมีอากาศร้อนไหลผ่านด้านล่างของสายพาน เพื่อให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ เป็นการยืดอายุและถนอมคุณภาพของอาหาร
• เครื่องทำแห้งแบบพ่นฝอย (Spray Drier) โดยวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกบดละเอียดเป็นละอองเล็ก ๆ ผสมกับอากาศร้อน ละอองจะแห้งตัวกลายเป็นผงละเอียด นิยมใช้สำหรับงานที่ต้องการผงละเอียด เช่น นมผง กาแฟสำเร็จรูป
• เครื่องทำแห้งแบบฟลูอิดไดซ์ เบด (Fluidized Bed Drier) โดยวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกวางบนแผ่นรูพรุน อากาศร้อนจะไหลขึ้นจากด้านล่าง ดันวัตถุดิบให้ลอย นิยมใช้กับผลิตภัณฑ์ที่ต้องการความร้อนสูง เช่น เมล็ดพืช
• เครื่องอบแห้งแบบแฟลช (Flash Drier) โดยวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกฉีดเป็นละอองเล็ก ๆ สัมผัสกับอากาศร้อนที่มีอุณหภูมิสูง ละอองจะแห้งตัวกลายเป็นผงละเอียดภายในเวลาอันสั้น เหมาะสำหรับงานที่ต้องการความร้อนสูง และต้องการผงละเอียด เช่น ยา อาหารเสริม
• เครื่องอบแห้งแบบลม (Pneumatic Drier) โดยวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกพ่นเป็นละอองเล็ก ๆ ให้ลอยมาผสมกับอากาศร้อน จนละอองจะแห้งตัวกลายเป็นผงละเอียด เหมาะสำหรับผลิตภัณฑ์ที่ต้องการผงละเอียด เช่น นมผง กาแฟสำเร็จรูป
• เครื่องอบแห้งแบบถังหมุน (Rotary Drier) ประกอบด้วยถังหมุน โดยวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกเทลงในถัง และถังจะหมุนไปพร้อมกับอากาศร้อน ทำให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ เหมาะสำหรับการนำมาใช้แปรรูปอาหาร
• เครื่องทำแห้งแบบลูกกลิ้ง (Drum Drier) ประกอบด้วยถังหมุนภายในมีลูกกลิ้ง วัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์จะถูกเทลงในถัง ลูกกลิ้งจะหมุนไปพร้อมกับอากาศร้อน ทำให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ เหมาะสำหรับวัตถุดิบที่ต้องการความร้อนต่ำ เช่น ผลไม้ ผัก
• การทำแห้งด้วยแสงอาทิตย์ (Sun Drying) เป็นวิธีการอบแห้งแบบธรรมชาติ โดยใช้อุณหภูมิจากแสงอาทิตย์ นิยมใช้ในการแปรรูปอาหารในครัวเรือน หรืออุตสาหกรรมขนาดเล็ก
• เครื่องอบแห้งแสงอาทิตย์ (Solar Drier) เป็นเครื่องอบแห้งที่ใช้อุณหภูมิจากแสงอาทิตย์ โดยมีฉนวนกันความร้อนและระบบควบคุมอุณหภูมิ เหมาะสำหรับกระบวนการแปรรูปอาหารในอุตสาหกรรมขนาดเล็ก
• เครื่องอบแห้งด้วยอินฟราเรด (Infrared Drier) เป็นการใช้คลื่นอินฟราเรด เพื่อถ่ายเทความร้อนไปยังวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ ทำให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ เหมาะสำหรับวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ที่มีความไวต่อความร้อน เช่น ผัก ผลไม้
• การทำแห้งด้วยไมโครเวฟ (Microwave Drier) เป็นการใช้คลื่นไมโครเวฟในการถ่ายเทความร้อนไปยังวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ ทำให้น้ำระเหยออกจากวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ เหมาะสำหรับวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ที่มีขนาดเล็ก
• เครื่องอบแห้งแบบระเหิด (Freeze Drier) เป็นวิธีการอบแห้งโดยใช้อุณหภูมิต่ำ ความดันต่ำ ทำให้น้ำในวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์เปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นก๊าซ เหมาะกับวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ที่ไวต่อความร้อน เช่น ผัก ผลไม้

5. เครื่องแปรรูปอาหารด้วยการทําหมัก

• ถังหมักหมุนเวียน (Rotary Fermentation Tank) เป็นถังที่ใช้สำหรับหมักจุลินทรีย์ โดยถังจะหมุนไปมา ทำให้น้ำหมักและจุลินทรีย์ผสมกันทั่วถึง ช่วยให้การหมักมีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น เหมาะสำหรับการหมักจุลินทรีย์ที่ต้องการออกซิเจน
• เครื่องหมักแบบถังนิ่ง (Static Fermentation Tank) เป็นถังที่ใช้สำหรับหมักจุลินทรีย์ โดยถังจะอยู่นิ่ง ๆ ไม่หมุนไปมา เหมาะสำหรับการหมักจุลินทรีย์ที่ไม่ต้องการออกซิเจน เช่น การผลิตเบียร์ ไวน์ โยเกิร์ต
• เครื่องกรองแบบเพรส (Press Filter) เป็นเครื่องกรองที่ใช้น้ำแรงดันผ่านแผ่นกรอง ทำให้ของเหลวแยกออกจากกากตะกอน เหมาะสำหรับการกรองของเหลวที่มีความหนืดสูง หรือมีกากตะกอนปริมาณมาก
• เครื่องแยกเหวี่ยงแบบจานดิสก์ (Disc Centrifuge) เป็นเครื่องแยกที่ใช้แรงเหวี่ยงแยกของเหลวออกจากกากตะกอน โดยของเหลวที่มีความถ่วงน้อยจะไหลออกไปทางด้านบน และกากตะกอนที่มีความถ่วงมากจะตกตะกอนลงที่ก้นเครื่อง เหมาะสำหรับการแยกของเหลวที่มีความหนืดต่ำ หรือมีกากตะกอนปริมาณน้อย

นี่คงทำให้เข้าใจเกี่ยวกับเครื่องจักรในกระบวนการแปรรูปอาหาร (Food Processing) กันไปแล้วว่าคืออะไรบ้าง และหากต้องการหาเครื่องจักรแปรรูปอาหารมาใช้งาน ไม่ว่าจะเป็นเครื่องสไลซ์ผักที่มีขนาดใหญ่ เครื่องหั่นผักอุตสาหกรรม หรือเครื่องแปรรูปอาหารประเภทต่าง ๆ ที่ Asia Engineering Pac เราเป็นผู้ผลิตเครื่องจักรอุตสาหกรรมอาหาร ยา สี และเคมี คุณภาพยุโรป โดยมีเครื่องจักรอุตสาหกรรม เครื่องบรรจุอัตโนมัติ เครื่องบรรจุของเหลว รวมถึงเครื่องบรรจุภัณฑ์ประเภทต่าง ๆ ที่มีความทันสมัยและปลอดภัย สามารถออกแบบและปรับเครื่องจักรให้ตรงทุกความต้องการ เพื่อยกระดับกระบวนการผลิตให้ได้มาตรฐาน สร้างความมั่นใจให้แก่ผู้บริโภค สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ 02-806-4501 และ 089-769-1417

ข้อมูลอ้างอิง:

1. อาหารแปรรูป. สืบค้นเมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2567 จาก http://lib3.dss.go.th/fulltext/dss_knowledge/BLPD_1_2561_food.pdf
2. Food processing / การแปรรูปอาหาร. สืบค้นเมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2567 จาก https://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/001149/food-processing--การแปรรูปอาหาร#:~:text=การแปรรูปอาหาร%20(food%20processing)%20เป็นกระบวนการที่เปลี่ยนแปลงสภาพของวัตถุดิบ%20ให้เป็นผลิตภัณฑ์อาหารอยู่ใน%0Aสภาพที่เหมาะสม%20สะดวก%20และปลอภัยต่อการบริโภค%20เป็นการถนอมอาหาร%20เพื่อยืดอายุการเก็บรักษา%20ทำให้เกิดผลิตภัณฑ์ใหม่%0Aที่มีความหลากหลาย%20เพิ่มทางเลือก%20และเพิ่มมูลค่าให้กับวัตถุดิบ
3. เครื่องจักรและอุปกรณ์แปรรูปอาหาร / food processing equipment. สืบค้นเมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2567 จาก https://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/002943/เครื่องจักรและอุปกรณ์แปรรูปอาหาร-food-processing-equipment#:~:text=Food%20processing%20equipment%20หมายถึงเครื่องจักร%20และอุปกรณ์ต่างๆ%20ที่ใช้ในกระบวน,จะนำมาสู่อันตรายในอาหาร%20(food%20hazard)